Daha önce Altın Hesabı Caiz Mi? diye kendime bir not yazmıştım. O notta hocaların görüşlerini bir araya toplayınca altın hesabında sıkıntıların olduğu görülüyordu. Bankada altının para ile değişimi için kolay bir helal yol görünmüyordu. Altının aksine döviz fiziki olarak banka şubelerinde bulunup masrafsız çekilebilmektedir. Bankadaki yerel paranın döviz cinsinden veya dövizin yerel para cinsinden çekilebiliyor olması hakkında fetva da bulunmaktadır. Ayrıca gelecekte paranın kağıt paradan dijital paraya evrilerek fiziki olmayan bir teslim alma mantığının geliştirilmesi ihtimali mevcuttur. Bu farklar nedeniyle dövizle ilgili bu yeni notu ekleme ihtiyacı hissettim.
"Yed'en bi yedin" Hadisi
İsmail Hakkı Yelkenci hoca bir soruya verdiği cevapta sarf akdindeki peşinlik ilkesinin dayandığı hadisi paylaşıyor.
Soru: İnternet üzerinden altın veya gümüş alıp satmak ve bu yolla para kazanmak câiz midir?
Cevap: Altın ve gümüş alışverişi; hem alım satımın peşin olması ve hem de karşılığı olan bir başka altın, gümüş ya da paranın fiziki olarak elden teslim alınması şartıyla câiz olur, aksi hâlde bu tür bir işlem fâiz olur. Peygamber Efendimiz (s.a.s), altın ve gümüşün alım satımının peşin olmasını ve derhal teslim alınmasını şart koşmuş ve şöyle buyurmuştur:
“Altına altın, gümüşe gümüş, buğdaya buğday, arpaya arpa, hurmaya hurma ve tuza tuz, misli misline her ikisi de aynı miktarda ve peşin olur. Şayet karşılıklı satılanların cinsleri farklı olursa, peşin olması şartıyla istediğiniz gibi satın.” (Müslim, Kitâbu’l-müsâkât, 75-85; bâbu’r-ribâ ve bâbu’s-sarf ve bey’iz-zeheb, h. no: 4054-4070)
Yani alışverişi yapılan bu malların cinsleri birbirinden farklı olursa, biri diğerinden miktar olarak fazla olabilir, ancak yine peşin olması şarttır. (İsmail Hakkı Yelkenci, https://fetvalar.hgev.org.tr/soru/internet-uzerinden-altin-alip-satmak-ve-bu-yolla-para-kazanmak-caiz-midir/)
İsmail Hakkı Yelkenci hoca başka bir soruya verdiği cevapta sözkonusu hadisin kağıt paraları da kapsasığını ifade ediyor.
Soru: Dijital ortamda internet bankacılığıyla dövize yatırım yapmak caiz midir?
Cevap: Fıkıh eserlerinde; “genel kabul görmesi halinde” altın ve gümüş dışındaki metal paraların da altın ve gümüş gibi işlem göreceği ve bunlara da sarf hükümlerinin uygulanacağı kabul edildiği gibi, günümüzde baskın görüş de; piyasaya hâkim olması sebebiyle kâğıt paralara da sarf hükümlerinin uygulanması gerektiği yönündedir. İslâm Konferansı Teşkilâtı’na bağlı İslâm Fıkıh Akademisi, 11-16 Ekim 1986 tarihlerinde yapılan üçüncü dönem toplantısındaki 21 sayılı kararıyla bu kanaati desteklemiştir. Bu nedenle her tür para alışverişi sarf akdi olacağından elden ele teslim yoluyla fiziki olması gerekir. (İsmail Hakkı Yelkenci, https://fetvalar.hgev.org.tr/soru/dijital-ortamda-internet-bankaciligiyla-dovize-yatirim-yapmak-caiz-midir/)
Hadisin Aldanmayı Önleme Yorumu
Ebubekir Sifil hoca "yed'en bi yedin" hadisinden maksadın aldanmayı önlemek olduğu ve bu sakınca ortadan kalktığında meclis birliğinin gerekmeyeceği görüşünü kabul ediyor.
Soru: Dövizin internet üzerinden alım satımı caiz midir?
Cevap: Alimler paranın parayla, altının altınla, gümüşün gümüşle mübadelesi "yed'en bi yedin" olmalıdır diyor. Yani elden ele verip alacağız diyorlar... Aynı mecliste, aynı ortamda, yed'en bi yedin alacak verecek, yoksa faize girer diyorlar. Böyle bir hassasiyet var. Bu meclis ittihadı şartı herhangi bir aldanma aldatma vesaire olmasın diye öngörülmüş diyen alimler var... Eğer bu sakıncalar ortadan kalkarsa o zaman mecliste ısrar etmek gerekir mi? Yani bir adam internet üzerinden "Şu kadar Türk parası karşılığı şu kadar döviz alacağım" diye garantisi verilmiş bir işlem yapsa, ... herhangi bir komisyon, aracılık ücreti, vesaire söz konusu değilse, alınan rakam ve verilen rakam aynen garantili bir şekilde tescil ediliyorsa garanti ediliyorsa, bunda da bir sakınca olmamak gerekir. Çünkü bir aldanma vesaire söz konusu değildir... Sözümüz mutlak fetva olarak kabul edilmesin. (Ebubekir Sifil, video)
Hadisin Hükmî Kabz Yorumu
İhsan Şenocak hoca paraların aynı mecliste alınıp verilmesini kabz-ı hissi ve paraların hesaba geçmesini kabz-ı hükmi olarak isimlendiriyor. Büyük meblağlar durumunda kabz-ı hissinin zor olduğunu ve kabz-ı hükminin caiz olduğunu söylüyor.
Soru: İnternet bankacılığı üzerinden dolar alım-satım işlemi yapmak caiz midir?
Cevap: Kabz ikiye ayrılır. Bir kabz-ı hissi var, bir de kabz-ı hükmi var. Kabz-ı hissi nedir? Bizzat alıyorsunuz. Verdim ben size altını, aldım sizden Türk parasını veya siz bana dolar verdiniz, ben size Türk parası verdim veya tersi oldu. Bu şekilde o mecliste bunu yapıyoruz.
İnternette bu işlem olur mu? Olur... Adam şimdi bir hesaba 10 milyon dolar yatırıyor, Türk parası alacak. Peki, karşılığında bu kadar Türk parasını alıp da çantayla götürme imkanı var mı? Yok... Büyük meblağlar. Büyük şirketler büyük paralar / mallar veriyorlar, satıyorlar, hesaplarına para yatırıyor veya para transferi yapıyorlar. Sarf yapıyorlar bu şekilde... Eğer bu işlem yapılıyor, karşılıklı olarak sizin hesabınıza bu para geçtiyse bu da hükmi kabz olur... Yani benim hesabıma ya da senin hesabına bu para geçiyorsa... İnternette, bankacılıkta, tabi faizli bankalarda değil de faizsiz finans kurumlarında bu işlemi yapıyorlarsa, eğer hesaplarına bu para geçiyorsa o zaman bu caiz olur.
20-30 yıl önce (yazılan fıkıh kitaplarımızda bu muasır meseleler incelenirken) bu işlemler yapıldığında bilgisayar ortamı bugünkü gibi hızlı değildi. Hesaba geçti diye görünüyordu belki, iki gün sonra onu alabiliyordun. Ama bugün öyle değil. Belki hemen işlem yapamıyorsun ama orda görebiliyorsun... On milyonluk altın aldın, hesabına geçti görüyorsun. Dolayısıyla bunlar hükmi kabz olurlar. Zaten Mecmaʿi’l-fıkhi’l-İslâmî de buna böyle cevaz veriyor. (İhsan Şenocak, video)
Alternatif Yorumların Reddedilmesi
Abdülhamid Türkeri hoca "yed'en bi yedin" hadisine göre para cinslerinin alım satımında fiziksel kabzın zorunlu olduğunu belirtiyor.
Soru: Mobil Bankacılık Üzerinden Altın ve Döviz Alımı Caiz midir?
Cevap: Hanefi mezhebine göre para cinslerinin birbirinden alım satımı sarf babıdır ve sarf babında da paraların fiziksel olarak o mecliste kabzı zorunludur... Allah Rasülü hadis-i şerifte "yed'en bi yedin" buyuruyor, yani elden ele. Hadiste şart koşulan ve fiziksel kabz olarak anlaşılan bu kabz kanaatimizce internet bankacılığında... hesaptan hesaba transferde tahakkuk etmiyordur. [Hesaba geçme günümüz fakihlerince kabz gibi (hükmî kabz, örfî kabz) değerlendiriliyor ancak] Allah Rasülü ictihada imkan olmayacak şekilde "yed'en bi yedin" buyuruyordur... Osmanlı'nın son dönemlerinde de [bakır ve gümüş paraların transferi ciddi problem ancak ne] İbni Abidin gibi zatlarda [ne de Mecelle'de] "fiziksel kabz değil de farklı bir kabz düşünülebilir" gibi bir şey bulamıyoruz. Hanefi mezhebinde genel kuraldır, nas (hadis, ayet) olduğu zaman ictihad olamaz orada. O zaman "Ya bugün artık günümüzde bu olmazsa olmaz, ihtiyaç oldu" ile nas susturulamaz... 1400 yıllık İslam geleneğinde [Allah Rasülü'nün bu hadisinin] farklı bir şekilde yorumlanabileceğini söyleyen ciddi hiçbir alim karşımıza çıkmıyordur." (Abdülhamid Türkeri, video)
Güncelleme için Gerekçe ve Çekince
Fatih Kalender hoca internet bankacılığında fiziksel kabzın gerçekleşmediğini hatırlatıp paraya bakış açımızda yön çizebilecek iki konuya değiniyor. Ancak değindiği konulara rağmen faiz konusunda hassas olmakta fayda görüp şu an itibariyle fetva vermediğini belirtiyor.
Soru: İnternet bankacılığından döviz veya altın al sat yapabilir miyiz?
Cevap: İnternet bankacılığındaki döviz veya altın alım satımlarında fiziksel anlamda bir kabz gerçekleşmemektedir. Günümüz fıkıhçılarından buna hükmi kabz ya da örfi kabz diyenler var. Ama burda ciddi anlamda bazı sıkıntılar olduğu için [fetva vermiyoruz].
Hatta şunu da bilmekteyiz. Bankalar arasındaki transferlerin fiziksel olmadığını açık ve net bir şekilde bankacılar da ifade ediyor. Yani A bankasından siz B bankasına bir para havale ettiğiniz zaman gerçekte bu paranın oraya bir havalesi söz konusu değildir. Çünkü her bir bankanın merkez bankasında belli bir miktar rezervi vardır...Ve bunlar birbirleriyle havale vesaire işlemleri yapıldığı zaman işte ay sonu, gün sonu veya hafta sonu ne ise, o merkez bankasındaki aidiyetlerde el değiştirme olacaktır... Yoksa hakikatte A bankası B bankasına bavullarla para göndermek, böyle bir şey yok.
Hatta ekonomide üst düzey olan bir kardeşimiz ifade etmişti. Belki rakamlarda [yanılabilirim]. Diyordu ki: Türkiye'de ticari hacim olarak 750 milyon TL ticari para var, yani alım satım var. Karşılığı olmayan para değil, karşılığı olan para var. Ama fiziksel olan para, yani bakkalda, manavda, ufak esnafın elinde veyahutta işte memurun cebine giren fiziksel para ise 120 milyon TL. Peki diğer paralar? Diğer paralar hiçbir zaman banka hesaplarından çıkmadığı için, hiçbir zaman kasadan çıkmadığı için, basılıp da kasada boşuna durmasının bir mantığı olmayacağı için tamamıyla rakamlardan ibaret. Bu bile aslında paraya bakış noktamızda bize ciddi anlamda bir yön çizme durumunda olabilir.
Para alım satımları konusunda [hassas olmakta fayda vardır]. Riba babında [şu da var]: "Şüphe hakikat makamına kaimdir". Hanefi fıkhında bunu çokça görürüz. Yani iki mal birbirleriyle değiştirilecek, acaba aynı cins mi değil mi? Şüphe mi var, aynı cins kabul eder, fazlalık ihtimalinden dolayı değiştirme der. Yani efendim, eşit olma ihtimalleri var. Eşit olmama ihtimali var mı, var. O zaman bu ihtimalde hareket ederiz, caiz değildir der... Faiz az bir mesele değildir, Allah'a harp ilan etmektir...Yani herhangi bir devlete harb ilan etmek değil, müslümanlara harb ilan etmek değil, Allah'a, yaratıcısına karşı harb ilan etmektir Kur'anın ifadesiyle. Dolayısıyla böyle bir hassas mevzuda [yani faiz söz konusu olduğu zaman] en ufacık bir şaibe dahi varsa fukaha onu terketmiştir... Faiz şüphesi eşittir faizdir demişlerdir. O yüzden bu konularda bu manada hassas olmakta fayda vardır. (Fatih Kalender, video)
Fatih Kalender hocanın farklı bir videoda bu tartışmanın devamı niteliğinde ifadeleri bulunuyor.
Yarın, öbür gün ne olur? Belki para sistemi külliyen değişir, kripto paralara geçiş olur, otorite olarak devlet bunu kabul eder, fiziksel para ortadan kalkar. O zaman fıkıh elbette buna da bir cevap verecektir. Ona göre de bir teslim alma mantığı ortaya koyacaktır. Ama en azından şu an itibariyle meseleye bakacak olursak mobil şube üzerinden altın alım satımlarına veya internet üzerinden altın alım satımlarına şu an itibariyle fetva vermiyoruz. (Fatih Kalender, video)
İsmail Hakkı Yelkenci hoca da hem geçmiş tecrübelerden hem de hadisten örnek vererek ihtiyatlı olmayı tavsiye ediyor.
Tarih, alım satım görüntüsü adı altında nice fâiz yollarının ortaya çıkmasının örnekleri ile doludur. (İsmail Hakkı Yelkenci, https://fetvalar.hgev.org.tr/soru/internet-uzerinden-altin-alip-satmak-ve-bu-yolla-para-kazanmak-caiz-midir/)
İslâm’ın haram ve helâl kıldığı hususlar açık olup ikisi arasında kalan şüpheli fiillerin bulunduğu bir saha vardır. Bunlar da haram veya helâle dair nasların sübut ve delâletleriyle ilgili olan ve ayrıca eldeki hukukî hadiseye tatbiki sırasında ortaya çıkan bazı şüpheli durumlardır. Peygamber Efendimiz (s.a.s.), bunlardan uzak durmanın din ve namusu korumak için daha emin bir yol olduğunu, bunları yapan kimsenin ise haram işlemeye çok yaklaşmış olacağını söylemiştir. (Buhârî, “Îmân”, 39; Müslim, “Müsâḳāt”, 107-108; Ebû Dâvûd, “Büyûʿ”, 3)... Özellikle güncel konularda en doğru ve isabetli görüşü tespit ederken ihtiyatlı davranmak, kişinin vera’yı tercih edip dinini şüphelerden sakındırması açısından önem arz etmektedir. (İsmail Hakkı Yelkenci, https://fetvalar.hgev.org.tr/soru/farkli-fetvalar-arasinda-nasil-tercih-yapacagiz/)
Farklı Fetvalar Arasındaki Tercih
Yukarıdaki soru-cevaplarda internet üzerinden döviz alımına Ebubekir Sifil ve İhsan Şenocak hocaların cevaz verdiği ama İsmail Hakkı Yelkenci, Abdülhamid Türkeri ve Fatih Kalender hocaların cevaz vermediği görülmektedir. Bu durumda hangi fetvanın tercih edileceği sorusu akla gelmektedir. İsmail Hakkı Yelkenci hoca bu soruya cevap vermektedir.
Soru: Farklı fetvalar arasında nasıl tercih yapacağız?
Cevap: Fetva, dinî ve hukukî bir konuda görüş bildirmek demektir. Fetva verenler (müftîler/müftüler) birer hocadır, görüşlerini bildirirler. Görüşlerini tutarlı ve mantıklı bulanlar buna göre amel eder; tutarsız bulanlar da başka bir müftüye sorar, onun fetvasıyla amel ederler. Bu konuda herkesin ortak bir karar vermesi düşünülemez. Zira fetva, ayet ve hadislerde açık bir hüküm bulunmadığı zaman verilir. Bu durumda da her âlimin ortak bir görüş bildirmesi eşyanın tabiatına aykırıdır. İçlerinde doğru fetva verenler olacağı gibi yanlış fetva verenler de olacaktır. Mükellefe düşen ise bu konuda araştırma yapmaktır. Fetva verenlere delili sorulur ve bu delillere göre biri tercih edilir. İslâm âlimlerinin ittifak edemediği konularda farklı içtihatlar, yorumlar ve tefsirler var demektir. Bunların hangisinin “Allah katında doğru” olduğunu ancak Allah bilir. İçtihadı, yorumu, tefsiri bu konularda yetkili olan âlimler yapmış ise, fetvayı bunlar vermişlerse, herkesinki kendine göre doğrudur. İşte bu konuları birden fazlasına sormak da bilmeyenlerin vazifesidir, soran aldığı cevabı uygular.
...Sonuç olarak; nasıl ki dört mezhep içtihat farklılıklarından oluşmuş ise güncel konularda da ilim ehli tarafından farklı görüşlerin beyan edilmesi gayet normaldir. Bunda şaşılacak bir durum yoktur, fetva soran bu görüşlerden kanaat ettiği ile amel edecektir. Fakat özellikle güncel konularda en doğru ve isabetli görüşü tespit ederken ihtiyatlı davranmak, kişinin vera’yı tercih edip dinini şüphelerden sakındırması açısından önem arz etmektedir. (İsmail Hakkı Yelkenci, https://fetvalar.hgev.org.tr/soru/farkli-fetvalar-arasinda-nasil-tercih-yapacagiz/)
Bir Kolaylık: Hesaptaki Dövizin TL Olarak Çekilmesi
Ahmed Polat hoca döviz ile TL'nin birbirine online olarak çevrilemeyeceğini fakat hesapta bulunan altının veya dövizin TL olarak çekilebileceğini belirtmektedir.
Soru: Bankada bulunan dövizimi TL olarak çekebilir miyim?
Cevap: Öncelikle, online bir şekilde var olan TL'yi dolara veya doları TL'ye çevirebilmemiz caiz değildir. Bu konu sarf akdi ile alakalı olduğu için fiziksel kabzlaşmanın gerekliliği sanırım bilinmektedir...
[Fakat] bir kimse banka hesabında olan altınını almak için vezneye gidip "Benim hesabımda olan 10 gram altını çekmek istiyorum" dediğinde, TL olarak hiç altını eline almadan TL olarak alması caiz olacaktır. Zira banka borçlu, bu kişi ise alacaklı taraftır. Dolayısıyla bir kimse kendi alacağını borçlu olan tarafa satıp filhalde kabzı gerçekleştirecek olursa bu bağlamda caizdir. Yani bankaya gidip hesabında olan 10 gram altınını, şu anki itibarla diyelim ki 5.000 TL olarak, o an vezneden alması, mecliste olan bir akit olduğundan dolayı caiz olacaktır... Yani illa da altını elinize alıp, sonra altını satıp, sonra tekrar para olarak almanıza bu bağlamda gerek yok. Çünkü burada meclis birliği zaten sağlandığı için ... alacağınızı filhal burada tedbil edip TL olarak ... alabileceksiniz.
Diğer online meselede iki tarafın teslimi veya tesellümü online bir şekilde gerçekleşmekte. Fiziksel bir tebeddül olmamakta. Burada ise bir taraf kendi zimmetinde olan alacağını zaten önceden öteki tarafa yatırdığı için tek tarafın kabzıyla beraber bu akdi kendi icra etmiş olabilecektir. Bu nedenle bankada var olan dövizinizi veyahutta dolarınızı vezneden bizatihi gidip başka bir para birimiyle o an teslim almanızda herhangi bir sakınca olmayacaktır. (Ahmed Polat, video)
Bir Kolaylık: Kuyumcuya EFT Yapıp Altın Alınması
İsmail Hakkı Yelkenci hoca EFT yoluyla kuyumcunun hesabına emanet olarak aktarılan para ile altın alım satım işleminin yapılabileceğini belirtmektedir.
Soru: Kuyumcunun hesabına havale/EFT yaparak altın alışverişi caiz midir?
Cevap: Banka mesai saatleri ve EFT saatleri içerisinde yapılan altın alım satım işlemleri transfer işlemi gerçekleştikten sonra tamamlanmalıdır. Zira sistemin yoğunluğuna göre işlem süresi uzayabilmekte hatta teknik sebeplere bağlı olarak hiç gerçekleşmeyebilmektedir. Bu süre zarfında kur fiyatlarında değişkenlik olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Kuyumcularla yapılan görüşmeler neticesinde ulaşılan bilgiye göre; mesai saatleri içerisinde ve EFT saatleri dâhilinde olsa bile transfer işlemi gerçekleşmeden alım satım işlemi bitirilmemektedir. Kuyumcunun hesabına geçen bedelin ise emanet hükmünde olduğu söylenebilir. Emanet bırakan kişi onayladıktan sonra kendisine emanet edilen kişinin o parayı akit meclisinde satın alması caiz görülmüştür. (el-Fetevâ’l-hindiyye (b.y.: Matbeatü’l-Emîriyye, 1310),3: 248)
Banka mesai saatleri ve EFT saatleri dışında gerçekleştirilen altın alışverişinde ise bedel, mesai saatlerinin başladığı günün EFT saatinde ilgili hesaba geçecektir. Bu durum ise sarf akdinin peşinlik ilkesi ile çelişecektir. Zira işlem Cuma günü mesai sonrası yapılacak olursa hiçbir aksaklık olmasa bile bedel kuyumcunun hesabına haftanın ilk iş gününde transfer edilecektir. Kaldı ki teknik sebeplere bağlı olarak transfer işleminin hiç gerçekleşmeme durumu da bulunmaktadır. Bu nedenle ifade edildiği üzere bedel kuyumcunun hesabına geçtikten sonra, alışveriş işlemi sonlandırılmalıdır. Kuyumcunun işyerinde yapılan işlemlerde; transfer gerçekleşmeden önce anlaşılan kur, taraflar için alışveriş niteliğinde değil, vaadleşme niteliğinde olmalıdır. Bu nedenle bedelin kuyumcuya gönderildiği zaman diliminde bitirilen bir işlem sarf açısından problemli olacaktır. Zira bu durumda daha sonraki işlem sadece altının tesliminden ibaret olacaktır. Alışveriş daha önce gerçekleştirildiği için bedeller peşin olarak alınmamış olacaktır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus taraflar arasında daha önce anlaşılan kurun her iki tarafı bağlayıcı nitelikte olmaması gereğidir.
EFT ile İlgili Sorunlar
Günümüzde teknolojinin yaygınlaşması ve banknotların değersizleşmesi ile birlikte EFT ile ödeme yaygın bir hal almıştır. Ancak ödemeyi EFT ile yapmak ve fiziksel para ile yapmak arasında bazı farklılıklar ortaya çıkabilmektedir. Bu farklılıklar EFT ile altın veya döviz alımı işlemlerini sarf açısından problemli hale getirebilmektedir.
1) EFT'de paranın hesaba geçmesi akit meclisinin dağılmasından sonraya sarkabilmektedir.
Herhangi bir zamanda verilen bir EFT emri ancak belirlenen işlem günü geldiğinde, emir o güne kadar iptal edilmediğinde ve hesapta emri karşılayacak yeterli tutar bulunduğunda gerçekleşmektedir. Ayrıca EFT gerçekleştiğinde para göndericinin hesabından çıkmış olsa bile bu paranın alıcının hesabına yansıması vakit alabilmektedir.
Örnek: Aracını satmak isterken dolandırıcıların hedefi oldu
Mustafa Demir, EFT yapılmış gibi gösterilerek, senetle dolandırıldığını öne sürdü. Mehmet Demir, "2006 model aracım vardı. İnternet sitesine satışa koydum. Buna istinaden Aydın'dan İ.O. adlı kişi ulaştı, arabamı almak istediğini söyledi. 'Tamam' dedim. Afyon otogarında buluştuk, beni arayan kişi arabayı almaya gelmedi. Adını bilmediğim gelen kişi aracı beğenmeleri halinde görüştüğüm Aydın'daki kişinin bana banka yoluyla parayı göndereceğini söyledi. 52 bin liraya anlaştık. Aracımın satışını yapmak için notere gittik. Paranın hesabıma yatmadığımı söyleyince 'şimdi gönderiyorum' diyerek EFT yaptığının fotoğrafını telefonuma gönderdi. EFT talimatını sonradan iptal etmiş 'senin bankan uyuşmuyor, yarın hesabında olur' dedi. Ben de buna güvenerek noterde satışı gerçekleştirdim" dedi. (23 Kasım 2020, https://www.ntv.com.tr/turkiye/aracini-satmak-isterken-dolandiricilarin-hedefi-oldu,8aTYBYHDhU6KhERscTqXkg)
2) EFT'de para alıcının hesabına yansısa bile alıcının o para ile işlem yapması engellenebilmektedir.
Örnek: Altınların parasını EFT ile aldı, hayatının şokunu yaşadı
Edinilen bilgiye göre, 8 Ocak Cuma günü Ertaç Kuyumculuğa gelen 2 kişi, 9 cumhuriyet ile 1 çeyrek altın almak istediklerini, üstlerinde para olmadığı için ödemeyi EFT ile yapmak istediklerini söylediler. Şahısların talebini kabul eden kuyumcu İnanoğlu, parayı hesabında gördükten sonra altınları teslim etti. Daha sonra parayı çekmek için bankaya giden İnanoğlu, bütün hesabına 'dolandırıcılık' şüphesinden dolayı bloke konduğunu gördü. Yasal olarak bütün girişimleri yapan İnanoğlu, kendi özel hesabındaki blokeyi kaldırırken, altınların parasının üzerindeki blokeyi kaldırtamadı. İnanoğlu, Savcılığa suç duyurusunda bulundu. (15 Ocak 2021, https://arsiv.turkiyegazetesi.com.tr/yasam/altinlarin-parasini-eft-ile-aldi-hayatinin-sokunu-yasadi-760122)
3) EFT'de para alıcının hesabına yansısa bile alıcı o para üzerinde tam hak sahibi olmaz (Hesap Bloke).
Örnek: Banka Hesaplarımı Bloke Ettiler | Fiziki Varlıklar Hayat Kurtarır
Ekonomist Çoban anlatıyor: Bunların hepsi hesabıma konan icranın, hesabıma gelen hacizin belgeleri... Vergileri genellikle öteliyoruz... Ben de onlardan biriyim. En son yapılandırmayla birlikte çok da büyük olmayan bir meblağı taksitlendirmiş, yapılandırmaya sokmuş ve taksidinin iki tanesini arka arkaya ödemeyi atlamışım. Hemen akabinde de vergi dairesi tarafından hesaplarıma bloke gelmiş. Bu bloke durumu çok enteresan bir durum. Para çok büyük değil fakat bunun karşılığında sizin bankalardaki bütün hesaplarınıza bloke geliyor. Parayı da çekmiyor, sadece bütün hesaplarınızı bloke ediyor. Bununla karşı karşıya kaldığınız zaman kilitlenip kalıyorsunuz. Ne yapmam lazım? Borcu ödememe lazım. O zaman borcu ödeyelim fakat para banka hesabında, nasıl ödeyeceğiz? (16 Şubat 2024, https://www.youtube.com/watch?v=m7HfzBpAeqo)
4) EFT'de para alıcının hesabına yansısa bile alıcı o paranın tamamını bankadan çekemeyebilir (Mevduat Sigortası Limiti).
Örnek: Mevduat garantisinin üst limiti yükseltildi
Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında TMSF Başkanlığı'ndan yayımlanan Fon Kurulu Kararı'na göre; halihazırda 400 bin TL olan sigortaya tabi mevduat ve katılım fonu tutarı, 2024 takvim yılı başından geçerli olmak üzere 650 bin TL olarak belirlendi. Böylece bankanın iflası, el konulması gibi durumlarda mevduatın 650 bin liraya kadar olan kısmı devlet garantisi altına girmiş oldu. Başka bir deyişle banka iflas ederse mevduatın 650 bin liraya kadar olan kısmı mudilere ödenecek. (14 Aralık 2023, https://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/genel-haberler/bankada-parasi-olanlar-dikkat-mevduat-garantisinin-ust-limiti-yukseltildi_ID1478743/)
Not: Türkiye'de mevduat ve katılım fonuna ilişkin sigorta limitleri hakkında detaylı açıklama ve güncel limitler TMSF'nin internet sitesinde mevcuttur: https://www.tmsf.org.tr/tr/Tmsf/Finansman/mevduat.sss.guncel
Nakdin Yerini EFT'nin Almaya Başlaması
Nakit yerine EFT ile ödeme yapılmasının teşvik edildiğini veya zorunlu kılındığını gösteren bazı örnekler vardır. Yukarıda belirtilen sorunların aksine bu örnekler paranın dijital hale geldiği yorumunu desteklemektedir.1) Ödemelerde Finansal Kuruluş Kullanma Zorunluluğu
Örnek: Tüketicilere 7 bin lirayı aşan ödemelerde finansal kuruluşları kullanma zorunluluğu getirildi
Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'nde (Sıra No: 459) Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ Taslağı'nı kamuoyunun görüşüne açtı. Düzenlemenin yürürlüğe girmesi halinde, nihai tüketiciler de tevsik zorunluluğu kapsamına alınacak. Tevsik zorunluluğu kapsamında olanların, 7 bin lirayı aşan ödeme ve tahsilatlarında, banka, PTT veya aracı finansal kurumları kullanmaları zorunlu olacak. Örneğin, kamu kurumunda memur olarak çalışan kişi, evinde kullanmak üzere, beyaz eşya perakende ticaretiyle uğraşan bir firmadan 20 bin lira tutarında bir buzdolabı satın aldığında, tutar 7 bin lirayı aştığı için, bu işleme ait tahsilat ve ödemenin banka ve aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması gerekecek. (11 Eylül 2024, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/tuketicilere-7-bin-lirayi-asan-odemelerde-finansal-kuruluslari-kullanma-zorunlulugu-getirildi/3327124/)
2) Bazı Marketlerde Nakit Ödemenin Kaldırılması
Örnek: FİLE Market'te nakit ödeme kalkıyor mu? Yeni uygulama için tarih verildi
FİLE Market bazı marketlerinde nakit ödemeyi kaldıracağını ve sadece kredi, banka kartıyla ödeme kabul edeceğini resmen duyurdu. FİLE Market’ten yapılan açıklamada, "Sevgili müşterilerimiz 08.07.2024 tarihinden itibaren bu mağazamızda yapılan alışverişlerde daha pratik, hızlı ve hijyenik bir alışveriş deneyimi yaşamanız amacıyla sadece kredi/banka kartları ile ödemeye geçilecektir” ifadeleri yer aldı. (24 Haziran 2024, https://www.dunya.com/gundem/file-markette-nakit-odeme-kalkiyor-mu-yeni-uygulama-icin-tarih-verildi-haberi-733519)
3) Dijital Türk Lirasının Geliştirilmesi
Örnek: Dijital Türk Lirası Projesi'nin birinci faz çalışması tamamlandı
Merkez Bankası, Dijital Türk Lirası Projesi'nin birinci faz değerlendirme raporunda, çalışmaların kesintisiz devam ettiğini, nihai kararın alınması ve ilgili mevzuatın hayata geçmesiyle birlikte dijital Türk lirasının yaygınlaştırma çalışmalarının hızlanması ve tüm Türkiye'de kullanıma sunulmasının mümkün olabileceğini duyurdu. (2 Ocak 2024, https://www.bloomberght.com/dijital-turk-lirasi-projesi-nin-birinci-faz-calismasi-tamamlandi-2344939)
